Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε έρθει αντιμέτωποι με την παλαιότερη και συχνότερη χρόνια νόσο του στόματος, αλλά ταυτόχρονα και την συχνότερη χρόνια νόσο που υπάρχει στον άνθρωπο, την οδοντική τερηδόνα. Η τερηδόνα είναι το χάλασμα (ή σάπισμα) του δοντιού, που στα αρχικά στάδια δεν γίνεται αντιληπτό από τον ασθενή, αλλά αργότερα αρχίζει να έχει συμπτώματα όπως είναι ο πόνος στο κρύο, το ζεστό, το γλυκό ή το μάσημα και η δημιουργία κοιλότητας στο δόντι. Κάποιες φορές, αυτή η κοιλότητα δημιουργείται εκεί που τα δόντια ακουμπούν μεταξύ τους και ο ασθενής την καταλαβαίνει μόνο όταν μεγαλώσει τόσο που να σπάσει το επάνω μέρος του δοντιού που την καλύπτει. Παγκοσμίως, 9 στους 10 ανθρώπους πάνω από 20 ετών είχαν κάποια στιγμή τουλάχιστον ένα χαλασμένο δόντι το οποίο σφραγίστηκε, απονευρώθηκε, ή ακόμη και βγήκε. Η οδοντική τερηδόνα είναι νόσος και μπορεί να προληφθεί.

Στο σημερινό σημείωμα θα δούμε τους λόγους για τους οποίους χαλάνε τα δόντια και σε επόμενα σημειώματα θα δούμε πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη νόσο που λέγεται τερηδόνα. Και αν αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, θα δούμε και κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό: Το πως μπορούμε να αναχαιτίσουμε και να αναστρέψουμε την τερηδόνα που έχει ήδη δημιουργηθεί και πως θα μπορέσουμε να αποφύγουμε τον τροχό του οδοντιάτρου (φωτό 1). Γιατί η αλήθεια είναι ότι εμείς οι οδοντίατροι πολλές φορές βιαζόμαστε να πιάσουμε τον τροχό μας και να θεραπεύσουμε την τερηδόνα χειρουργικά (δηλαδή με ένα σφράγισμα), παρά με άλλους, μη επεμβατικούς τρόπους.

Ποιοι είναι οι παράγοντες λοιπόν που πρέπει να συνυπάρχουν για να δημιουργηθεί μια τερηδονική αλλοίωση και στη συνέχεια μία τερηδονική κοιλότητα σε ένα δόντι;

1. Το δόντι και το σάλιο μας. Χωρίς δόντια, δεν μπορούμε να έχουμε χαλασμένα δόντια!
2. Τα μικρόβια που υπάρχουν σε τεράστιους αριθμούς στο στόμα μας, είτε είναι ακίνδυνα, είτε επωφελή είτε επικίνδυνα. Συγκεκριμένες ποικιλίες, είναι τερηδονογόνες.
3. Το φαγητό που τρώμε.
4. Το πόσο συχνά τα παραπάνω επικαλύπτονται έτσι ώστε να δημιουργηθεί το περιβάλλον για την ανάπτυξη της τερηδόνας.

Κατ’ αρχήν, για να ξεκινήσει η διαδικασία του χαλάσματος του δοντιού, πρέπει τα μικρόβια να προσκολληθούν πάνω στο δόντι. Αυτό το επιτυγχάνουν επειδή ανακατεύονται με τις πρωτεΐνες του σάλιου και τα υπολείμματα τροφών σχηματίζοντας μια κολλώδη ουσία, την μικροβιακή πλάκα, η οποία καλύπτει τα δόντια. Τα μικρόβια της πλάκας τρέφονται από τις τροφές που τρεφόμαστε εμείς και προτιμούν αυτές που είναι πιο εύπεπτες για αυτά. Το μπρόκολο και το πορτοκάλι για παράδειγμα, δεν αποτελούν καλές τροφές για τα μικρόβια, γιατί περιέχουν κελουλόζη που είναι δύσπεπτη. Τα μικρόβια αγαπούν τα διατροφικά «σκουπίδια» που δυστυχώς υπάρχουν συχνότατα στη δίαιτά μας, όπως είναι οι απλοί υδατάνθρακες και η κατεργασμένη ζάχαρη.  Καταναλώνουν λοιπόν τα παραπάνω από τα μπισκότα, τα πατατάκια, τα αναψυκτικά και τα άλλα σύγχρονα σκευάσματα της διατροφής μας, και αφού τα χωνέψουν, ως απόβλητα παράγουν οξέα. Τα μικρόβια λοιπόν και τα όξινα παράγωγά τους αποτελούν το βιοΰμένιο, το οποίο επικαλύπτει τα δόντια μας μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία της πλάκας. Εάν αυτή η κατάσταση συνεχίζεται, τα οξέα τελικά θα διαλύσουν το ασβέστιο των δοντιών μας και θα δημιουργήσουν μια μικρή τρύπα στην αδαμαντίνη, η οποία μετά θα αρχίσει να μεγαλώνει, σχηματίζοντας τελικά μια τερηδονική κοιλότητα, αν δεν αναχαιτιστεί με κάποιους τρόπους.

 

Κάθε φορά που βουρτσίζουμε τα δόντια μας ή χρησιμοποιούμε οδοντικό νήμα, απομακρύνουμε την μικροβιακή πλάκα και σταματάμε αυτή τη διαδικασία, δίνοντας χρόνο στα δόντια μας να επανασβεστιωθούν.  Το κακό όμως είναι ότι αν δεν αλλάξουμε τη διατροφή μας, τα οξέα θα είναι περισσότερα και ισχυρότερα από την δύναμη του καθαρίσματος και τα δόντια μας θα χαλάσουν. Το βούρτσισμα και το νήμα είναι λοιπόν ένα μέρος από τη λύση του προβλήματος. Απαιτείται και μια σωστή διατροφή, με υγιεινά λιπαρά και με μη αμυλούχα φρούτα και λαχανικά, για να θωρακίσουμε τα δόντια μας και να τα προστατέψουμε από το χάλασμα.

 

Κάτι άλλο προστατευτικό για τα δόντια μας είναι το σάλιο μας. Αυτό έχει την ιδιότητα, σε ένα βαθμό, να εξουδετερώνει τη δράση των οξέων, προστατεύοντας τα δόντια μας. Πρέπει όμως να θυμόμαστε ότι όταν κοιμόμαστε, παράγουμε πολύ μικρότερες ποσότητες σάλιου οπότε η προστατευτική του δράση μειώνεται. Γι΄αυτό οι οδοντίατροι μας λένε ότι το βασικότερο βούρτσισμα είναι το βραδινό, πριν τον ύπνο και γι’ αυτό προτείνουν και η χρήση του οδοντικού νήματος να γίνεται το βράδυ.

 

Μπορούμε να σκεφτούμε το χάλασμα των δοντιών σαν μια ζυγαριά. Από τη μια πλευρά είναι η τερηδόνα και από την άλλη η υγεία των δοντιών. Υπάρχουν παράγοντες όπως τα τερηδονογόνα μικρόβια, η κακή διατροφή και η ελλιπής στοματική υγιεινή που γυρίζουν τη ζυγαριά προς την πλευρά της τερηδόνας. Υπάρχουν παράγοντες όπως η καλή στοματική υγιεινή, η καλή ρυθμιστική ιδιότητα του σάλιου, η σωστή διατροφή, το μάσημα μαστίχας με ξυλιτόλη και η τοπική χρήση φθορίου, που γυρίζουν τη ζυγαριά προς την πλευρά της υγείας (φωτό 2).